Osmanlı Dönemi

Edirne 1361'de ele geçmiş ve Konstantinopolis'ten Avrupa'ya giden stratejik ana yol kesilmişti. Osmanlıların 1363'te Filibe’yi ele geçirmeleri sırasında kaçan ve Sırbistan'a sığınan Bizans kumandanı Osmanlılar üzerine yürünmesini devamlı olarak tavsiye ediyordu. Bulgaristan topraklarında ilk Osmanlı zaferi Sultan I. Murad döneminde, 1364 yılında yapılmış olan Sırpsındığı Muharebesi'nde yenilen taraf olan Sırpların, Osmanlı Devleti ile Meriç kıyısında, 26 Eylül 1371 tarihinde yaptığı ve Osmanlıların zaferiyle sonuçlanan Çirmen'in fethiyle gerçekleşti. Çirmen'in fethi sonrası ardı sıra Timurtaş Paşa Yanbolu'yu, Lala Şahin Paşa ise Zağra ve çevresini ele geçirmiştir. Dönemin Bulgar Çarı İvan Aleksandr fethedilen bölgelerin bazılarını geri almış olsa da bölgeye giren Osmanlı kuvvetlerini geri püskürtememiştir. 1389 senesinde I.Kosova Savaşı sonrasında Sırplar'ın yenilgisi üzerine bölge hakimiyeti tamamıyla Türklerin eline geçmiştir.

I. Murad'ın girişimleri ile başlayan Bulgaristan'ın fethi, Yıldırım Bayezid ile tamamlanmıştır. Üç aylık bir kuşatma sonucunda Tırnovo ele geçirilmiş ve 1396 senesinde Vidin'deki son direnişi de ortadan kaldıran Osmanlılar tamamen Bulgaristan'a hakim olmuştur. Daha sonra I. Bayezid'in 1402 senesinde Ankara savaşında Timur'a yenilmesi ve bu yenilgi üzerine Osmanlı'da yaşanan Fetret Devri sebebi ile Bulgaristan toprakları Osmanlı şehzadeleri için savaş alanı mahiyetini kazanmıştır. 1444 Varna Muharebesi ve 1448 II. Kosova Muharebesi neticesinde II. Murad döneminde Balkanlardaki hükümdarlığını kesinleştirmiş olan Osmanlılar II. Mehmed'in 1453 senesinde Bizans İmparatorluğu'na son vermesi ile merkezi otoriteyi Anadolu ve Rumeli'de sağlamışlardır.

Osmanlılar'ın batıya yönelik seferleri üzerinde yer alan Bulgaristan, ekonomik hayatı aktif tutan bu durumdan ötürü gelişmiştir. Bizans İmparatorluğunun yıkılması ile beraber tüm Ortodokslar, İstanbul Rum Patrikhanesine bağlanmış ve Bulgar kilisesi buradan atanan ruhban sınıfı tarafından idare edilmiştir. Bulgaristan XVII. yüzyıla dek Osmanlı idaresinde Rumeli eyaletine dahil olmuş ve Sofya, Vidin, Silistre, Niğbolu, Çirmen, Vize ve Köstendil sancaklarını oluşturmuştur.  XVII. yüzyıl sonlarında ise Osmanlı aleyhine değişen ekonomik, siyasi ve askeri değişimlere bağlı olarak Balkan topraklarında iç karışıklıklar görülmüştür. Fransız ihtilali'nin yaşattığı milliyetçilik akımı, Rusların Panslavist politikaları ve Fener Rum Patrikhanesi'nin faaliyetleri, XIX. yüzyılda Bulgarlar'ın isyan etmesine sebebiyet vermiştir. Önceleri Bulgar halkının desteklemediği isyan komiteleri, Bulgar Papazları ve ileri gelenlerinin de etkisi ile Bulgarlar arasında bağımsızlık düşüncesini uyandırmıştır.

1839’da yayımlanan Tanzimat fermanı ile gerçekleştirilmek istenen modernleşme çabası başarılı olamamış aksine gayrimüslim halka tanınan hakların, merkezden daha da uzaklaşmalarına sebebiyet vermiştir. Fermanın yayımlanmasından kısa bir süre sonra Bulgarlar'ın ilk ciddi ayaklanması 1841 senesinde, vergilerin ağırlığı ve memurların kötü muamelesi sebebi ile Leskofça ve Niş’te gerçekleşmiştir. İsyan kısa sürede bastırılmışsa da Ruslar'ın etkisi ile birlikte 1849’da Vidin’de yeni bir ayaklanma çıkmış; iki yıl süren olaylar güçlükle bastırılabilmiştir. Bölgede artan huzursuzluklar üzerine bazı ıslahatlar yapılmış ve 1864 senesinde ilan edilen yeni vilayet nizamnamesi ile Tuna Vilayeti oluşturulmuştur. Yapılan tüm ıslahat çalışmalarına rağmen bölgede huzur sağlanamamış ve 1867 senesinde yeni Bulgar isyanları görülmeye başlanmıştır. Ziştovi’de ortaya çıkan isyan, Mithat Paşa tarafından bastırılmış ve isyancılar cezalandırılmıştır. Fakat verilen cezalar yaşanan isyanların önüne geçememiş 1876 senesinde yeniden büyük bir ayaklanma yaşanmıştır. 1876 senesinde Türk yerleşimlerini yakıp talan eden Bulgar isyanı güçlükle bastırılabilmiştir.

Osmanlı Devleti'nde yaşanan azınlık isyanları, Rusya'nın Balkanlardaki genişleme ve sıcak denizlere inme siyaseti, Romanya ve Bulgaristan'ın bağımsızlık istekleri sebepleri ile çıkan, Osmanlı padişahı II. Abdülhamit ve Rus Çarı II. Alexander döneminde yapılmış, 1877-1878 Osmanlı-Rus (93 Harbi) Savaşı sonunda, Rus ordusu, batıda Yeşilköy'e (Ayastefanos), doğuda Erzurum'a kadar geldi.

1877-1878 Rus savaşı sırasında Bulgarlar, İstanbul'a kadar ilerleyen Ruslar ile birlikte hareket etmiş ve savaş sonrasında, 3 Mart 1878 tarihinde İstanbul'un Yeşilköy semtinde oldukça ağır maddeler içeren Ayastefanos Antlaşması imzalanmış ve Bulgaristan'ı 3 Mart 1878 tarihinde, Osmanlı’ya vergi veren, içişlerinde bağımsız, Sofya, Niğbolu, Ziştovi, Rusçuk, Silistre, Varna, Şumnu, Lofça ve Tırnovo gibi şehirleri içine alan özerk bir Bulgaristan Prensliği olarak tanımıştır.

Ayrıca Rusya tarafından gelecek bir saldırıya karşı Haziran 1878 tarihinde  İngiltere ile yaptığı Savunma Antlaşması'na göre Osmanlı Devleti'nin Rusya'nın saldırıya uğraması durumunda İngiltere Osmanlı Devletine yardım edecektir. Yardım karşılığında ise Kıbrıs adası İngilizlere bırakılmıştır.

Alınan kararların Osmanlı için böyle yıkıcı olması ile diğer devletler bu antlaşmadan rahatsızlık duyarak Ayastefanos Antlaşmasını kabul etmemiştirler.  Bu anlaşmanın imzalanması durumunda Rusya, Boğazlara ve Bulgaristan yoluyla Sıcak Denizlere egemen olacağından, Birleşik Krallığın Hindistan sömürgelerine ulaşamayacak olmasından ve Avusturya- Macaristan İmparatorluğu'nun Bosna-Hersek'i iltihakı engelleneceği için, yapılan üç oturumda da Ermeni Meselesi'nin önde gelen muhatabı gibi davranan İngiltere’nin de içinde bulunduğu Batılı ülkelerin desteği ile Ayastefanos Antlaşmasının şartlarını konuşmak ve düzeltmek adına Berlin'de toplanmışlar, Ayastefanos Antlaşmasında alınan bu kararlar yumuşatılarak tekrar imzaya sunulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu, Rus İmparatorluğu, Büyük Britanya, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya Krallığı ve Fransa arasında 13 Temmuz 1878 tarihinde Berlin Antlaşması adında yeni bir antlaşma imzalanmış.

Avrupa devletlerinin desteği ile Bulgaristan 5 Ekim 1908’de bağımsızlığını ilan etmiş, 19 Nisan 1909’da ise Osmanlı Devleti Bulgaristan’ın bağımsızlığını resmen tanımıştır.