Osmanlı Dönemi

Yunanlar 1460 yılına değin Mora Yarımadası'nın kontrolünü elinde tutarken, Venedikliler ve Cenevizliler Ege'deki adaların bazılarını kontrol ediyordu ancak 16. yüzyılın başlarında bütün Yunanistan ana karası ve en önemlileri Anabolu, Monemvasia, Parga ve Modon olmak üzere Venedikliler tarafından yönetilen birkaç liman şehri dışında Ege adalarının çoğunluğu Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi. Ege'nin merkezinde bulunan Kiklad Adaları 1530'lara değin vasal olarak Osmanlı'ya bağlı olmasına rağmen 1579 yılında resmi olarak direkt Osmanlı yönetimine bağlanmıştır. Kıbrıs 1571 yılında fethedildi ve Girit 1669 yılına kadar Venediklilerin hâkimiyetinde kaldı.

II. Bayezid döneminde başlayan seferler ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde gerçekleştirilen fetihler sonucunda Mora tamamen Osmanlıların eline geçti. Bu dönemde Rodos, diğer Ege adaları ve 1669'da Girit'in fethi ile Yunanistan tamamen Osmanlı yönetimine dahil oldu. Kefalonya dışındaki diğer İyon Adaları hiçbir zaman Osmanlı tarafından yönetilmemiştir ve Venedik Cumhuriyeti'nin yönetiminde kalmıştır. 1800 yılında Yedi Ada Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla modern Yunan devletinin doğduğu yer İyon Adaları olmuş oldu.

Osmanlı Yunanistan'ı farklı milletlerin bir arada yaşadığı bir toplumdu. Bununla birlikte, modern Batılı çok kültürlülük kavramı, ilk bakışta millet sistemine tekabül ediyor gibi görünse de, Osmanlı sistemiyle bağdaşmadığı düşünülmektedir. Yunanlar bir yandan bazı ayrıcalıklar ve özgürlüklere sahip olmuşken diğer yandan tüm Osmanlı halkı için geçerli olduğu gibi merkezi hükûmetin sadece uzaktan ve yetersiz kontrolündeki idari personellerin yanlış uygulamalarından kaynaklanan haksızlıklara da maruz kalmışlardır. Osmanlı fethi sonrası iki Yunan göçü meydana geldi. İlk göç, Yunan aydınlarının Batı Avrupa'ya göç etmesidir ve Rönesans'ın başlangıcını tetiklemiştir. İkinci göç ise Yunanların, Yunan yarımadasının ovalarını terk ederek dağlara yerleşmesidir. Millet sistemi, Osmanlı İmparatorluğu içindeki çeşitli halkları dine dayalı olarak ayırarak Ortodoks Rumların etnik bütünlüğüne katkıda bulunmuştur. Osmanlı yönetimi sırasında ovalarda yaşayan Rumlar, ya yabancı yönetimin getirdiği zorluklar ile uğraşan Hristiyanlar ya da kripto-Hıristiyanlardı (Rum Ortodoks inancının gizli uygulayıcıları olan Rum Müslümanlar). Bazı Yunanlar, ağır vergilerden kaçınmak ve aynı zamanda Rum Ortodoks Kilisesi ile bağlarını koruyarak kimliklerini sürdürmek için kripto-Hristiyan oldular. Ancak İslam'ı seçen ve Kripto-Hristiyan olmayan Rumlar, Türk dilini benimsemeseler bile Ortodoks Rumların bakış açısına göre "Türk" (Müslüman) olarak adlandırıldılar.

Osmanlı İmparatorluğu, 19. yüzyılın başlarına kadar Yunanistan'ın çoğunu yönetti. Orta Çağ'dan beri kendi kendini yöneten ilk Helen devleti, 1800'de, Yunanistan anakarasında Yunan isyanının patlak vermesinden 21 yıl önce, Fransız Devrim Savaşları sırasında kurulmuştur. Bu devlet başkenti Korfu olan Yedi Ada Cumhuriyeti idi.

1828 yılında yapılan Edirne Antlaşması ile bağımsızlığını kazanana kadar Yunanistan'ın büyük bir kısmı Osmanlı Devleti sınırları içindeydi.

Bizans İmparatorluğu'ndaki taht kavgaları gün geçtikçe büyüyordu, bu nedenle Bizans tahtını ele geçirmek isteyen Matheos Kantakuzinos, o dönemde Konstantinopolis'u almak için fetih hazırlıklarında olan Osmanlı Devleti hükümdarı Orhan Bey'den yardım istedi. Türklerin Rumeli'ye geçişini kolaylaştıracağını bildiği için Orhan Bey bu çağrıya olumlu karşılık verdi. Orhan Bey'in oğlu Süleyman Paşa komutasındaki ordunun yardımı ile karışıklıklar bastırıldı ve Matheos Bizans tahtını devraldı.

Bizans imparatoru olan Matheos tahtı devralmasına karşın kendisine muhalefet edenler ve Balkanlar'daki kavimlerin çıkardığı isyanlar ile başa çıkamıyordu. Bu nedenle tekrar Orhan Bey'in yardımına başvurdu. Osmanlı yardım teklifini tekrar kabul etti ve isyanları bastırdı. Bizans İmparatoru Matheos, Osmanlı Devleti'ne yardımlarına bir karşılık olarak Gelibolu'da bulunan Çimpe Kalesi'ni verdi. Osmanlı Devleti bu sayede ilk kez 1352 yılında Avrupa topraklarına girmiştir. Osmanlılar bu kaleye asker yerleştirdi ve askerî mühimmat stoğu yaptı. İleride Rumeli'de yapacağı fetihlerde bu kaleden bir köprübaşı olarak yararlanmıştır.

Tekirdağ, Bolayır, Keşan, Malkara, Çorlu ve Lüleburgaz'ı alarak, Çatalca ve Silivri'ye dek ulaşan Osmanlı orduları Bizans'ın kalbinin, Konstantinopolis'in diğer devletlerle bağlantısını tamamen kesmiş, hem Asya'dan hem de Avrupa'dan Osmanlı Devleti, Bizans İmparatorluğu'nu çevrelemiştir. Konstantinopolis'i fethinden sonra Osmanlıların Yunan topraklarında olan ilerlemeleri devam etmiştir. 1458 yılında Atina'yı, 1460 yılında Mora Yarımadası'nı almış, Venedikliler ve Cenevizliler her ne kadar bazı Yunan adalarını bırakmamışsa da 1500 yılına gelindiğinde Osmanlı Devleti Ege Denizi'ndeki adaların pek çoğunu ele geçirmiştir. Bunu müteakiben 1571 yılında Kıbrıs, 1670 yılında da Girit alınmış ve hiçbir zaman kalıcı olarak Osmanlı hâkimiyetine girmeyen İyon Adaları hariç Yunanların yaşadığı hemen her yer Osmanlı sınırları içine katılmıştır.

Osmanlı Devleti, Yunanistan'ı aldığında Millet sistemini uygulamış, dinlerini, dillerini, görünüşlerini değiştirmelerine zorlanmamıştır. Osmanlı Devleti, Yunanistan’ı alınca iki göç dalgası yaşandı, birincisi bilim ve sanat adamlarının Roma’ya göçü, ikincisi Osmanlı’nın askeri ve yönetimsel işlerini zora soktuğu için Yunanistan’ın engebeli dağlarında yaşayan köylülerin yaptığı göçtür. Yunanistan topraklarında Tımar ve Zeâmet sistemini uygulayan Osmanlı, arazileri gerekli gördüğü kişiler üzerine zimmetlemiş, satmamak ya da miras göstermemek suretiyle kişilerin kullanımına bırakmıştır. Yunanistan, her biri İstanbul'daki Sultan'a bağlı bir sancakbey tarafından yönetilen 6 sancağa bölünmüştür.

Osmanlı Devleti'nde, Fransız İhtilâli ile ateşlenen milliyetçilik akımı Avrupa'da birçok kavmi ayaklandırdığı gibi, Osmanlılarda da azınlıkların bir kısmını cezbetmişti. Osmanlı Devleti'nde ilk ayaklanan millet Sırplar olmasına rağmen en sistemli şekilde örgütlenmeyi ve eylem yapmayı Yunanlar gerçekleştirmiştir. Sırplar'ın ayaklanmasını sadece Ruslar desteklerken Yunanların bağımsızlık hareketini tüm Avrupa desteklemiştir. Osmanlı yöneticilerine göre o dönemde İstanbul'da bulunan Fener Rum Patrik'i Grigoryos da isyancıları desteklemiştir. Patrik Grigoryos'u sorguladıktan sonra Yunan ayaklanması ile olan ilişkisine kanaat getiren sadrazam Benderli Ali Paşa 22 Nisan 1821'de idamına ferman buyurmuştur. Patrik'in asıldığı günden sonra, idama götürülürken dışarı çıkartıldığı odanın kapısı kilitlenmiştir. Bugün kilisenin inisiyatifine bağlı olarak kapı hâlâ kapalı tutulmaktadır. Bu kapı "Petro Kapısı" ya da "Orta kapı" olarak da bilinir.

İsyan tüm Yunanistan'da değil sadece Mora Yarımadası'nda başlamıştır. Fakat Anadolu'da yaşayan Rumlar da Yunanlara bağımsızlıkları konusunda tam destek veriyordu. Rönesans ile Antik Yunanistan kültürünü tanımış olan Avrupa, Yunanlara bir hayranlık duymaktaydı. Bu nedenle Yunanistan'ın bağımsızlığı için tüm devletler Osmanlı'ya baskı uyguluyordu.

Avrupa'nın kendi çıkarları doğrultusunda kendilerine tam destek verdiğini gören Yunanlar isyan hazırlıklarına hız verdiler. 1814 yılında Etniki Eterya Derneği'ni (orijinal okunuşu Filiki Eterya'dır, ancak hatalı bir biçimde Türkçe tarih literatürüne Etniki Eterya olarak geçmiştir) kurdular ve amaçlarını Megali İdea olarak sloganlaştırdılar. Amaçları Bizans İmparatorluğu'nun zamanında sahip olduğu toprakları tekrar geri almak idi. Bu nedenle ilk isyanlarını Eflâk-Boğdan topraklarında başlattılar. Fakat bu isyan Osmanlı Devleti tarafından kısa sürede bastırılabildi.

İsyanlar gerek Osmanlı Devleti gerek ise eyâlet valilerinden yardım alınarak bastırılıyordu fakat Osmanlı'nın her müdahalesi Avrupa devletlerinin tepkisini çekiyordu. 1827'ye gelindiğinde Rusya, İngiltere ve Fransa bir araya gelerek Osmanlı Devleti'nin Balkan topraklarının parçalamak amacı ile -olaya bir de din boyutunu katarak- Yunanistan'ın otonom bir prenslik olmasını ve Yunan topraklarında yaşayan tüm Türklerin sürülmesini kararlaştırdılar. Bu karar Osmanlı Devleti'ne iletildiğinde sultan reddetti ve bu ülkeler filolarını Osmanlı'nın üzerine göndererek Osmanlı Filosunu yaktılar. Osmanlı zararın tazmini için bu devletlere çağrı göndermiştir fakat Rusya bu çağrıya savaş açarak yanıt vermiştir.

1828 yılında Ruslar ile yapılan savaşta Osmanlı Devleti yenildi. Birçok tarihçi bu mağlûbiyetin sebebini Yeniçeri Ocağı'nın henüz kaldırılmış olmasına ve yeni ordunun savaşa hazırlıklı ve alışkın olmamasına bağlar. Rusya, Osmanlı'nın bu boş ânından yararlanarak Erzurum ve Kars'ı işgâl edip Trabzon'a doğru ilerlemeye başlayınca Osmanlı Devleti eline kalan toprağını kaçırmamak için Prusya aracılığı ile Rusya'dan barış istedi. Rusya'nın kabul etmesi ile beraber Edirne Antlaşması imzalandı. Anlaşmanın hükümleri gereğince Yunanistan'a bağımsızlık verildi ve Yunan Krallığı'nın kurulması yolunda ilk adım atılmış oldu.

Girdiği savaşlarda ağır kayıplar veren Osmanlı Devleti, 1829 yılında Edirne Antlaşmasını imzalayarak Yunanistan'ın bağımsızlığını tanıdı (Ayrıca Sırplar da bu antlaşmayla özerklik kazanmışlardır). Bu sayede Yunanistan fiilen ve hukuken bağımsız olmuştur. Yunanistan, bağımsızlığını resmen 1832 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması ile kazanmıştır.